2008 ވަނަ އަހަރުގެ ތާރީޚީ ރިޔާސީ އިންތިޚާބަށް ފަހު، މިއީ ރިޔާސީ އިންތިޚާބެއްގެ ނަތީޖާ އަންދާޒާކުރަން އެންމެ އުނދަގޫ އެއް ރިޔާސީ އިންތިޚާބުކަމުގައި ވާނެއެވެ. އަންނަ ސެޕްޓެމްބަރު މަހުގެ 9 ވަނަ ދުވަހު ބޭއްވުމަށް އިޢުލާންކުރައްވާފައިވާ އިންތިޚާބުގެ ނަތީޖާ އަންދާޒާކުރުންތައް ޙަޤީޤަތުގައި މަދުކަން ވެސް ފާހަގަކުރެވެއެވެ. އަދި ރިޔާސީ އިންތިޚާބުގެ ވޯޓުލުމާއި ދެމެދު ބާކީ އޮތީ މަދު ދުވަސްކޮޅަކަށް ވެފައި ވީނަމަވެސް ވާދަކުރައްވާ ކެނޑިޑޭޓުންގެ ނަންތައް އަދިވެސް ޔަޤީންވެފައެއް ނުވެއެވެ. އަދި އިދިކޮޅު މައި ޕާޓީކަމުގައި ވާ ޕީޕީއެމްގެ ރިޔާސީ ކެނޑިޑޭޓް ރައީސް އަބްދު ﷲ ޔާމީން އަބްދުލް ޤައްޔޫމް އަށް ވާދަކުރެއްވޭނެކަން ވެސް ޔަޤީނެއް ނުވެއެވެ.
އަދި މިހާތަނަށް ވާދަކުރައްވާނެކަން އިޢުލާންކުރައްވާފައި ވަނީ އެމްޑީޕީ އިން ރައީސް އިބްރާހިމް ޞާލިޙް އާއި، ޕީޕީއެމް އިން ކުރީގެ ރައީސް އަބްދު ﷲ ޔާމީން އަބްދުލް ޤައްޔޫމް އާއި، ޖުމްހޫރީ ޕާޓީ އިން ޤާސިމް އިބްރާހީމް އާއި، މޯލްޑިވްސް ނޭޝަނަލް ޕާޓީ އިން ކާނަލް ރިޓަޔަރޑް މުޙައްމަދު ނާޒިމްއެވެ. މީގެ އިތުރުން އަމިއްލަ ގޮތުން ވާދަކުރައްވާނެކަން އިޢުލާންކުރައްވާފައިވާ ބައެއް ފަރާތްތައް ހިމެނެއެވެ.
ވޯޓުލުމުގެ ޙައްޤު ލިބިފައިވާ އާބާދީ އަށް އަންނަމުންދާ ބަދަލުތައް
އިލެކްޝަންސް ކޮމިޝަންގެ ތަފާސްހިސާބުތައް ދައްކާގޮތުން 2008 ވަނަ އަހަރު ވޯޓުލުމުގެ ޙައްޤު ލިބިފައިވާ މީހުންގެ ޢަދަދަކީ 209,294 އެވެ. 2013 ވަނަ އަހަރު ލޯޓުލުމުގެ ޙައްޤު ލިބިފައިވާ މީހުންގެ ޢަދަދަކީ 239,165 އެވެ. އަދި 2018 ވަނަ އަހަރު ވޯޓުލުމުގެ ޙައްޤު ލިބިފައިވާ މީހުންގެ ޢަދަދަކީ 262,135 އެވެ. 2023 ވަނަ އަހަރު ލޯޓުލުމުގެ ޙައްޤު ލިބޭ މީހުންގެ ޢަދަދަކީ 282،000 މީހުންކަމުގައި އަންދާޒާކުރެވިފައި ވެއެވެ. 2008 ވަނަ އަހަރުން 2013 ވަނަ އަހަރަށް އިތުރުވެފައިވާ ނިސްބަތަކީ %14 އެވެ. އަދި 2013 ވަނަ އަހަރުން 2018 ވަނަ އަހަރަށް އެ ނިސްބަތް %10 އަށް ދައްވެފައި ވެއެވެ. އަދި 2018 ވަނަ އަހަރުން 2023 ވަނަ އަހަރަށް އިތުރުވާނީ %7.5 އެވެ.
މި ބަދަލުތަކުން ސާފުވާގޮތުގައި ދިވެހިރާއްޖޭގެ އާބާދީ އިތުރުވާ ނިސްބަތް ދަނީ ދަށް ވަމުންކަން ޔަޤީންވެއެވެ. މިއީ ވަރަށް ބޮޑަށް ވިސްނަން ޖެހޭނެ ކަމެކެވެ. ޤައުމުގެ އާބާދީގެ ބޮޑު ބައެއް މުސްކުޅި ވެއްޖެ ނަމަ އިޤްތިޞާދަށް އޭގެ ނޭދެވޭ އަސަރުތަކެއް ކުރާނެއެވެ. އަދި އެއީ ތަރައްޤީއަށް ހިޔަނި އެޅިދާނެ ޤައުމީ މައްސަލައެކެވެ. އަދި 2023 ވަނަ އަހަރުގެ ރިޔާސީ އިންތިޚާބުގެ ނަތީޖާ އަންދާޒާކުރުމަށް ވޭތުވެދިޔަ އިންތިޚާބުތަކުގެ ނަތީޖާތައް ވަޒަންކުރުމަކީ މުހިންމުކަމެކެވެ.
ފާއިތުވި ރިޔާސީ އިންތިޚާބުތަކުގެ ނަތީޖާއަށް ޚުލާސާގޮތަކަށް ބަލައިލުން
2008 ވަނަ އަހަރުގެ ރިޔާސީ އިންތިޚާބުގައި ޤާސިމް އިބްރާހީމަށް 27,056 ވޯޓް (%15.32)، އަލްޢުސްތާޛް މަޢުމޫން ޢަބްދުލް ޤައްޔޫމަށް 71,731 ވޯޓް (%40.63)، ޑރ. ޙަސަން ސަޢީދަށް 29,633 ވޯޓް (%16.78)، މުޙައްމަދު ނަޝީދަށް 44,293 ވޯޓް (%25.09) ލިބިވަޑައިގެންފައި ވެއެވެ. އަދި ވޯޓް ލުމުގެ ޙައްޤު ލިބިފައިވާ ޖުމްލަ މީހުންގެ ޢަދަދަކީ 208,252 އެވެ.
2013 ވަނަ އަހަރުގެ ރިޔާސީ އިންތިޚާބުގެ ފުރަތަމަ ބުރުގެ ނަތީޖާ އަކީ ވަރަށް ތަފާތު އަދި ފާހަގަކޮށްލެވޭ ނަތީޖާއެކެވެ. އެހެންކަމުން ރިޔާސީ އިންތިޚާބާއި ބެހޭ މިފަދަ ދިރާސާއެއްގައި ހިމަނާލުން މުހިންމު މަޢުލޫމާތަކަށް ވާނެކަމުގައި ދެކެމެވެ. އަދި މިފަދަ ތަފާސްހިސާބުތައް ބޭސްލައިނެއްގެ ގޮތުގައި ބޭނުންކުރެވިދާނެއެވެ.
- ޤާސިމް އިބްރާހީމް 50,422 ވޯޓް (%24.07)
- ޑރ. މުޙައްމަދު ވަޙީދު ޙަސަން މަނިކު 10,750 ވޯޓް (%5.13)
- އަބްދު ﷲ ޔާމީން އަބްދުލް ޤައްޔޫމް 53,099 ވޯޓް (%25.35)
- މުޙައްމަދު ނަޝީދު 95,224 ވޯޓް (%45.45)
އިލެކްޝަންސް ކޮމިޝަން (2023) ރިޕޯޓްކޮށްފައިވާ ތަފާސްހިސާބުތައް ދައްކާގޮތުން ވެރިކަންކުރާ އެމްޑީޕީގައި ތިބީ 58035 މެންބަރުން، ޕީޕީއެމް/ޕީއެންސީގައި ތިބީ 41970 މެންބަރުން، ޖުމްހޫރީ ޕާޓީގައި ތިބީ 22705 މެންބަރުން، އެމްޑީއޭގައި 10227 މެންބަރުން، އެމްއެންޕީގައި 9729 މެންބަރުން، އަދާލަތު ޕާޓީގައި 9595 މެންބަރުން އަދި އެމްޓީޑީގައި 3014 މެންބަރުންނެވެ. އަދި އަލަށް އުފެދުނު ދަ ޑިމޮކްރެޓްސްގައި 3560 މެންބަރުންނެވެ.
އެއްބުރުން ކާމިޔާބު ކުރުމަށް އޮތް ފުރުޞަތު
ވޯޓުލުމުގެ ޙައްޤު ލިބިފައިވާ މީހުންގެ ޖުމްލަ އަކީ 282000 ކަމުގައި ވާނަމަ މަދުވެގެން 141،001 ވޯޓް ހޯދަން ޖެހޭނެއެވެ. ސިޔާސީ ޕާޓީތަކުގެ މެންބަރުންގެ މުޅި ޖުމްލަ އަކީ 158835 އެވެ. އަދި އެއްވެސް ޕާޓީ އަކަށް ނިސްބަތް ނުވާ ވޯޓުލުމުގެ ޙައްޤު ލިބިފައިވާ މީހުންގެ ޖުމްލަ އަކީ 123165 އެވެ. އަންދާޒާކުރެވޭ ގޮތުގައި ވަކި ޕާޓީއެއްގެ މެންބަރެއްގެ ގޮތުގައި ހުރެ، ތަފާތު އެކި އެކި ސަބަބުތަކަށްޓަކައި އެހެން ޕާޓީއެއްގެ ކެންޑިޑޭޓަކަށް ވޯޓުދޭ މީހުންގެ ނިސްބަތް އެއީ %10 ކަމުގައި އަންދާޒާކުރެވިދާނެއެވެ.
ސަރުކާރު ކޯލިޝަންކަމުގައިވާ އެމްޑީޕީ، އެމްޑީއޭ، އަދާލަތު ޕާޓީގައި ތިބީ އެކު ޖުމްލަ 77857 މެންބަރުންނެވެ. އެެހެންކަމުން އެއްެވެސް ޕާޓީއަކަށް ނިސްބަތް ނުވާ މީހުންގެ ތެރެއިން ނުވަތަ އިދިކޮޅު ޕާޓީތަކުގެ މެންބަރުންގެ ތެރެއިން މަދުވެގެން 63144 ވޯޓް ކަށަވަރުކުރަން ޖެހެއެވެ. އަދި މިހާރު ތިބި މެންބަރުންގެ ތެރެއިން %10 މީހުންގެ ވޯޓް ގެއްލުމުގެ ފުރުޞަތު އޮންނާނެތެވެ. އެހެންކަމުން އަޅުގަނޑުގެ އަންދާޒާ ދައްކާގޮތުން މިކޯލިޝަންގެ ރިޔާސީ ކެނޑިޑޭޓަށް ކާމިޔާބުކުރެވޭނީ ގިނަ ވެގެން 90000 ވޯޓެވެ. އަދި އެއްބުރުން އިންތިޚާބު ކާމިޔާބުވުމަށް އޮތް ފުރުޞަތު ވަރަށް ކުޑައެވެ.
އިދިކޮޅު ސިޔާސީ ޕާޓީތައްކަމަށްވާ ޕީޕީއެމް/ޕީއެންސީ، ޖުމްހޫރީ ޕާޓީ، އެމްއެންޕީ، ދަ ޑިމޮކްރެޓްސްގައި ތިބީ އެކު ޖުމްލަ 77964 މެންބަރުންނެވެ. އެހެންކަމުން އިތުރު 63037 މީހުންގެ ވޯޓް ހޯދަންޖެހޭނެއެވެ. އަދި މިހާރު ތިބި މެންބަރުންގެ ތެރެއިން %10 މީހުންގެ ވޯޓް ގެއްލުމުގެ ފުރުޞަތު އޮންނާނެއެވެ. މިކޯލިޝަންގެ ލީޑަރުންގެ ސިޔާސީ ބުރަދަނާ މަޤުބޫލުކަން ހުރިގޮތުން އިތުރު ވޯޓް ލިބުމުގެ ފުރުޞަތު ބޮޑެވެ. އެހެންކަމުން އަޅުގަނޑުގެ އަންދާޒާ ދައްކާގޮތުން މިކޯލިޝަންގެ ކެނޑިޑޭޓަކަށް 142000 ވޯޓާ އެކު އެއްބުރުން ކާމިޔާބުވުމުގެ ފުރުޞަތު އެބައޮތެވެ. އެހެން ނަމަވެސް މީގެ ތެރެއިން އެއްވެސް ޕާޓީއެއްގެ ކެނޑިޑޭޓެއް ވަކިން ވާދަކޮށްފި ނަމަ އެއްބުރުން ކާމިޔާބުކުރެވޭނެ ކަމަކަށް ނުބެލެވެއެވެ.
އިދިކޮޅުގައި ހިމެނޭ މައި ތިންޕާޓީން ރިޔާސީ ޓިކެޓް ދޭ ފަރާތްތައް ވަނީ ކަނޑައަޅުއްވާފައެވެ. އެގޮތުން އިދިކޮޅު އެންމެ ބޮޑު ޕާޓީކަމަށްވާ ޕީޕީއެމްގެ ރިޔާސީ ޓިކެޓް ކުރީގެ ރައީސް ޢަބްދު ﷲ ޔާމީން ޢަބްދުލް ޤައްޔޫމަށް، ޖުމްހޫރީ ޕާޓީގެ ރިޔާސީ ޓިކެޓް ޤާސިމް އިބްރާހީމަށް އަދި އެމްއެންޕީގެ ރިޔާސީ ޓިކެޓް ކާނަލް ރިޓަޔަރޑް މުޙައްމަދު ނާޒިމަށް ވަނީ ރަސްމީކޮށް އަރުވާފައެވެ. އިދިކޮޅު ޕާޓީތަކުގެ ތެރެއިން ރިޔާސީ ޓިކެޓް ދޭނެ ފަރާތެއް ކަނޑައެޅިފައި އަދި ނެތީ ދަ ޑިމޮކްރެޓްސްއަށް އެކަންޏެވެ. އެހެން ނަމަވެސް އެޕާޓީން ވެސް ރިޔާސީ ޕްރައިމަރީ 28 ޖުލައި 2023 ގައި ބާއްވާނެކަން މިހާރު ވަނީ އިޢުލާން ކުރައްވާފައެވެ.
ސުވާލު އުފެދެނީ އިދިކޮޅު ޕީޕީއެމްގެ ރިޔާސީ ކެނޑިޑޭޓަށް ވާދަކުރެއްވޭނެތޯ ނޫންތޯއެވެ. އެމަނިކުފާނަކީ މިވަގުތު ޖަލުގައި ޙުކުމެއް ތަންފީޒުކުރައްވަމުން ގެންދަވާ ފަރާތަކަށް ވާތީއެވެ. އަދި އިދިކޮޅު ހުރިހާ ސިޔާސީ ޕާޓީތަކަށް އެއްބަސްވެވޭ ކޮމަން ކެނޑިޑޭޓެއް ނެރެވިދާނެތޯ ނޫންތޯއެވެ.
މިއަހަރުގެ ރިޔާސީ އިންތިޚާބުގެ ނަތީޖާ ބަދަލުކޮށްލާ ފަރާތަކީ ކޮބާ؟
މިހާތަނަށް ބޭއްވުނު ކޮންމެ ރިޔާސީ އިންތިޚާބެއްގައި ވެސް ނަތީޖާ ބަދަލުކޮށްލާ ފަރާތަކަށް ވެފައިވަނީ ޖުމްހޫރީ ޕާޓީގެ ލީޑަރު ޤާސިމް އިބްރާހީމްއެވެ. 2008 ވަނަ އަހަރު ރައީސް މައުމޫނަށް ކާމިޔާބު ނުވީ އޭނާގެ ތާޢީދު ރައީސް ނަޝީދަށް ދެއްވުމުންނެވެ. 2013 ވަނަ އަހަރު ރައީސް ނަޝީދަށް ކާމިޔާބު ނުވީ އޭނާގެ ތާޢީދު ރައީސް ޔާމީނަށް ދެއްވުމުންނެވެ. އަދި 2018 ވަނަ އަހަރު ރައީސް ޔާމީނަށް ކާމިޔާބު ނުވީ އޭނާގެ ތާޢީދު ރައީސް އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ޞާލިޙަށް ދެއްވުމުންނެވެ. އަދި މިހާރުގެ ސިޔާސީ ޙާލަތަށް ބަލާއިރު، 2023 ވަނަ އަހަރުގެ ރިޔާސީ އިންތިޚާބު ވެސް ކާމިޔާބު ކުރެވޭނީ ޖޭޕީ ލީޑަރު ޤާސިމް އިބްރާހީމްގެ ތާޢީދު ލިބޭ ފަރާތަކަށް ކަމަށް ބެލެވެއެވެ.
ރާއްޖޭގެ ސިޔާސީ ޙަޤީޤަތްތައް މިހެން ހުރުމާއި އެކު ޖުމުހޫރީ ޕާޓީގެ ލީޑަރު ވެގެންދަނީ ކޮންމެ ރިޔާސީ އިންތިޚާބެއްގައި ވެސް ރައްޔިތުންނަށް ގޮތް ނިންމަވައިދެއްވާ ކުރިއަށް ދާނެ މަގު ކޮށްޓަވައިދެއްވާ ސިޔާސީ އާރުކާޓީއަށެވެ. އަދި ކުނޫޒު ވެގެންދަނީ ބޮޑެތި ސިޔާސީ ޚިޔާލުތަފާތުވުންތައް މަސަލަސްކުރާ މާލަމަކަށެވެ. އެފަދަ މުޅިން އައު ސައްލާތައް އެތާ ފެށި، މިހާރު ވެސް ފެންނަމުންދަނީ ހަމަ އެމަންޒަރުތަކެވެ. އެހެން ނަމަވެސް ރިޔާސީ އިންތިޚާބުގެ ނަތީޖާ ނެރެން ތިބި ބަޔަކީ ހަމަ ދިވެހި ރައްޔިތުންނެވެ.
